Tug‘ma karliq nima?

Tug‘ma karliq — bola tug‘ilgan paytdan boshlab mavjud bo‘lgan eshitishning yo‘qligi yoki sezilarli darajada pasaygan holatidir. Bu nafaqat eshitish sifatiga, balki bolaning nutqi, fikrlashi, o‘rganish jarayoni va ijtimoiy rivojlanishiga ham kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli dunyoning barcha mamlakatlarida bolalar tug‘ilgach, ularni imkon qadar erta — hayotning ilk haftalaridayoq — eshitish bo‘yicha skriningdan o‘tkazish qoida sifatida joriy etilgan.

Tug‘ma karliqning asosiy sabablari

1. Genetik omillar

Tug‘ma karliqning eng keng tarqalgan sababi genetika bilan bog‘liq. Ba’zi genlar eshitish tizimining normal rivojlanishiga ta’sir qiladi. Agar ota-onada eshitish bilan bog‘liq muammolar bo‘lsa, bola tug‘ma karliq bilan tug‘ilishi ehtimoli yuqori bo‘ladi. Biroq, ba’zi genetik o‘zgarishlar ota-onada bo‘lmasa ham, bolada paydo bo‘lishi mumkin.

2. Ona homiladorlik vaqtida kasalliklar

Homilador ayolning qizilcha, yuqori harorat, virusli infeksiyalar kabi kasalliklarni boshdan kechirishi — homilaning eshitish organlariga salbiy ta’sir qilishi mumkin. Shuningdek, ayrim dori vositalarining homilaga ta’siri ham tug‘ma karliqka sabab bo‘lishi ehtimoli mavjud.

3. Homila rivojlanishidagi nuqsonlar

Ba’zan quloqning ayrim tuzilmalari — quloq kanali, o‘rta quloq suyakchalari yoki kokleaning o‘zi to‘liq shakllanmasligi mumkin. Bunday nuqsonlar eshitishning tug‘ma pasayishiga olib keladi.

4. Tug‘ruq jarayonidagi asoratlar

Tug‘ruq vaqtida kislorod yetishmovchiligi, erta tug‘ilish, chaqaloqning juda past vaznda tug‘ilishi kabi holatlar eshitish nervining rivojlanishiga ta’sir qilishi mumkin.

5. Yangi tug‘ilgan chaqaloqning kasalliklari

Tug‘ruqdan keyingi og‘ir infeksiyalar, yuqori sariqlik, qon almashish jarayonlari chaqaloqda eshitishning tug‘ma yoki erta yo‘qolishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Tug‘ma karliqni qanday aniqlashadi?

Eshitishning tug‘ma pasayishini erta aniqlash juda muhim. Buning uchun chaqaloqlarda ikki asosiy skrining usuli qo‘llanadi:

OAE — Otoakustik emissiya

Chaqaloq qulog‘iga kichik zond qo‘yiladi va ichki quloqning “javob signali” o‘lchanadi. Og‘riqsiz va juda tez bajariladigan test.

KSVP — Quloqdan bosh miya javoblari

Quloqqa berilgan tovushga miya qanday javob qaytarayotganini o‘lchaydi. Juda aniq natija beradi.

Agar bu testlar natijasida shubha bo‘lsa, ASSR kabi yanada chuqur tekshiruvlar o‘tkaziladi.

Tug‘ma karliqning oqibatlari

Eshitishning tug‘ma pasayishi bolaning:

• nutq chiqara olishi,

• nutqni anglash qobiliyati,

• tafakkur rivoji,

• ijtimoiy moslashuvi

kabi jarayonlarda kechikishga olib kelishi mumkin.

Shu sababli bolaning eshitishida muammo aniqlansa, imkon qadar erta — 3–6 oy ichida — korreksiya ishlari boshlanishi kerak.

Davolash va yordam

Tug‘ma karliq butunlay yo‘qolib ketadigan kasallik bo‘lmasligi mumkin, lekin quyidagi yordam turlari eshitishning maksimal tiklanishiga yordam beradi:

• eshitish moslamalari,

• koxlear implant,

• logopedik va nutq terapiyasi,

• maxsus ta’lim dasturlari,

• eshitish reabilitatsiyasi.

Erta boshlangan yordam bola rivojlanishida juda katta farq yaratadi.